Der Hauptmann von Muffrika

Deze zondag was ik in Esterwegen bij het Gedächtnis lager. In het kader van de ‘Friedensdekade’ werd in Esterwegen een documentaire getoond over Willi Herold, ‘der Henker vom Emsland’. Een andere aanleiding de recent uitgekomen film ‘Der Hauptmann’, zie de trailer hieronder.

Ik zag hem op Netflix. Het verhaal is dat deze 20-jarige zich voordoet als een majoor van de Luchtmacht en in Emslandlager 2 bij Aschendorf meer dan 100 gevangenen laat neerschieten. En daar laat hij het niet bij. In de film onstaat het beeld van een jongeman die door anderen gebruikt wordt om de vuile klusjes te doen. Kan waar zijn. Maar er was meer dan dat.20 jaar vòòr deze film is er een documentaire gemaakt: ‘Der Hauptmann von Muffrika’. Daar komt een heel ander beeld naar voren. Zie hieronder:

De film staat in 5 delen op YouTube. Maar om het in Kamp Esterwegen te bekijken is toch anders. Het was er erg vol, deze geschiedenis leeft blijkbaar wel. De maker van de film was er ook.

Austretung

Zoals al eerder vermeld, uittreding uit een kerkgemeenschap (mits RK of Evangelisch) is een gemeentelijke aangelegenheid. Je moet je vervoegen bij het Standesamt. In mijn geval zat daar een ietwat stugge mevrouw (die overigens vlot ontdooide en best gezellig bleek). Dat Standesamt lijkt geen toegang te hebben tot het bevolkingsregister, alles werd bevraagd of kwam vanaf mijn paspoort. Waar ik gedoopt was, of ik getrouwd was etc. Best wel onwennig voor een gemeentehuis. In het kantoortje hing ook een crucifix, elders in het gemeentehuis ook. In Nederlandse situatie ondenkbaar, hoewel in NL al gewoon is om ambtenaren met hoofddoekje te treffen. Met kruis is verboden (dhimmitude?). Maar goed, in het totaal worden 5 formulieren geprint: 1 voor jezelf (niet weggeven!), 1 voor de parochie, 1 voor de kirchensteuer en dan nog wat. En dan: de rekening: EU 25,00!

Bezint eer ge u bekeert! Hoewel: intrede is gratis!

Lager VI Dalum – Lager en Friedhof

Een van de taken die ik mij als kersverse Niederdeutsche heb gesteld, is het doorvorsen van de geschiedenis van de regio waar ik woon. Er is hier genoeg. Voorlopig ben ik bezig met de Hunebedden, maar ook met de geschiedenis van de ‘Emslandlager’, een serie concentratiekampen uit WOII tegen de Nederlandse grens aan. Recent was ik in voormalig kamp Dalum. Hier werden veel Russen gevangen gehouden, op de begraafplaats liggen er zo’n 16.000 in een massagraf, vrijwel allemaal naamloos. Elders op deze website meer uitleg, voor een foto reportage zie HIER.

Antoniuskirche Wahn

Bij het dorpje Wahn stond een kerk, de Antoniuskerk. De bouw was begonnen in 1923. In die tijd waren de bossen in de omgeving militair oefen  terrein. Dat is nu nog steeds zo.  Maar er wordt niet zo heel veel geoefend, dus je kunt meestal het terrein wel op, het staat goed aangegeven. Maar in 1942 was er blijkbaar wel te weinig schietterrein en dus werden in opdracht van Hitler zowel het dorp als de kerk platgegooid. Het dorp vind je nauwelijks terug, maar de fundamenten van de kerk zijn onlangs weer uit gegraven en vanuit de lucht goed zichtbaar. Het lijkt nu vooral een plek waar je je hond kunt uitlaten, je moet echt uitkijken waar je loopt. Een keer per jaar wordt een open lucht mis gehouden aldaar. Voor een diashow: zie HIER

Voor meer achtergrondinformatie: www.wahn-use-olde-heimat.de de.wikipedia.org/wiki/Wahn www.emsland.com/emsland/orte/lathen/detail-lathen/detail/alte-dorfstelle-wahn.html

Zie hier voor de volledige pagina!

Lager – Friedhof Herbrum / Aschendorf

Friedhof Herbrum / Aschendorf Hier ruhen 195 unbekannte tote aus den Strafgefangenenlagern Börgermoor, Aschedorfermoor, Brual-Rhede, Walchum, Neusustrum und Esterwegen. Sie wurden in Aschendorfermoor nach einem geschtereden evakuierungsmarch im apri 1945 zum grössten teil das Opfer von massenerschiessungen durch den angeblichen ‘Hauptmann’ Herold. Fast ein viertel kam duch bombardierungen und artelleriebeschuss von seiten der vorrückenden Englischen Truppen ums leben.Nähere auskünfte erteilt die stadt Papenburg.Voor meer foto’s zie HIER

 

 

Lager I – Börgermoor

	Während der nationalsozialistischen Herrschaft von 1933 bis 1945 bestanden im Emsland und in der Grafschaft Bentheim insgesamt 15 Gefangenenlager. Sie hatten als Konzentrations-, Strafgefangenen- und Kriegsgefangenenlager unterschiedliche Funktionen. ln Blickrichtung befand sich von 1933 bis 1945 das Lager Börgermoor. Es gehörte neben Neusustrum und Esterwegen zu den frühen Konzentrationslagern im Emsland. Ab Juni 1933 inhaftierten die nationalsozialistische Führung und der preußische Staat in dem für 1.000 Häftlinge angelegten Lager vor allem politische Gegner und setzte sie zur Zwangsarbeit in derMoorkultivierung ein. ln seinem 1935 im Schweizer Exil erschienenen Buch „Die Moorsoldaten“ schildertWolfgang Langhoff seine Hafterlebnisse in Börgermoor, darunter die Entstehung des Liedes „Wir sind die Moorsoldaten“ im August 1933. Die SS-Wachtruppe terrorisierte die Häftlinge. Aufgrund von Zuständigkeitsstreitigkeiten zwischen preußischem Staat und SS löste im November 1933 eine staatlich angestellte Wachmannschaft der SA die SS ab. An der unmenschlichen Behandlung der Häftlinge änderte das kaum etwas. lm April 1934 wurde das Lager als KZ aufgelöst und als strafgefangenenlager der Justiz weitergeführt. Die Bewachung übernahm eine im Dienst der Justiz stehende SA-Einheit, die später durch Justizbeamte ergänzt wurde. Die Gefangenen mussten, je nach Jahreszeit, 8 bis 12 Stunden täglich Zwangsarbeit im Moor leisten (Entwässerung, Straßen- und Wegebau, Torfabbau). Nach Kriegsbeginn 1939 wurden sie zunehmend in kriegswichtigen Betrieben und in der Landwirtschaft eingesetzt. Die Verpflegung war schlecht und im Verhältnis zur harten Arbeit nicht ausreichend. Über diese allgemeine Tortur hinaus waren die Gefangenen vielfachen körperlichen und seelischen Misshandlungen durch die Willkür derWachmannschaften ausgesetzt. Es kam zu einer nicht bekannten Zahl von Todesfällen und Morden. Bis Kriegsbeglnn waren Menschen inhaftiert, die vom NS-Regime aus ethnischen, politischen, rassistischen, sozialen oder religiösen Gründen verfolgt wurden. Hinzu kam eine weitaus größere Gruppe von Gefangenen, die für kriminelle Delikte verurteilt worden waren, Die Bestrafung orientierte sich aber oftmals nicht nur an der Straftat, sondern auch an angeblichen Gesinnungs- und Persönlichkeítsmerkmalen sowie einem unterstellten „volksschädigenden“ Verhalten. Nach Kriegsbeginn verlegten die Justizbehörden zunehmend auch von Wehrmachts gerichten verurteilte, ehemalige Soldaten in das Lager. Im Februar 1944 wurden für kurze Zeit ca. 500 bis 600 sogenannte „Nacht-und-Nebel”-Gefangene, Widerstands kämpfer aus Frankreich, Belgien und den Niederlanden, nach Börgermoor gebracht, da das für ihre Aufnahme vor gesehene Lager Estenuegen völlig überfüllt war lm April 1945 wurde das Lager geräumt und die Gefangenen mussten in das Lager Aschendorfermoor marschieren. Hierbei kam es zu einzelnen Erschießungen von Gefangenen. Die Toten des Lagers Börgermoor, deren Zahl aufgrund in der Nachkriegszeit verlorener Unterlagen unbekannt ist, wurden auf dem Lagerfriedhof Börgermoor, heute Begräbnisstätte Esterwegen, beerdigt.

Kriegsgräberstätte

Deze zondag maakten we een wandeling met als vertrekpunt de Kriegsgräberstätte Herbrum/Aschendorf. Het herdenkingsterrein ligt verborgen, niet direct aan de openbare weg. Er liggen hier 195 onbekende doden begraven, afkomstig van concentratiekampen in het veen tegen de Nederlandse grens. De tekst bij de entree zegt genoeg:

Friedhof Herbrum / Aschendorf.
Hier ruhen 195 unbekannte Tote aus den Strafgefangenanlagern Börgermoor, Aschendorfermoor, Brual-Rhede, Walchum, Neusustrum und Esterwegen. Sie wurden in Aschendorfermoor nach einem gescheiterten evakuerungsmarsch in april 1945 zum grössten teil das Opfer von Massenerschiessungen durch den angeblichen ‘Hauptmann’ Herold. Fast einviertel kam durch bombardierungen und artilleriebeschuss von seiten der vorrückenden Englischen Truppen ums leben.

Nähere Auskünfte erteilt die Stadt Papenburg.


Zie voor een korte foto reportage HIER.

 

 

Visbeker Bräutigam

Ree tussen de hunebedstenen

Als je naar Cloppenburg rijdt en daarna nog even verder, kom je bij Visbek. Een klein plaatsje, niet zoveel bijzonders maar wel in een mooi en groot natuurgebied. Daar hebben ze, zoals het hoort, net als in Nederland, wel een Autobahn doorgelegd.
Hoe dan ook, we zijn daar naar een aantal Hunebedden wezen kijken: de ‘Heidenopfertisch’ en de ‘Visbeker Bräutigam’. Die laatste is 104 meter lang! Een soort Sint Pieter onder de hunebedden! Vier kilometer verderop ligt de ‘Visbeker Braut’,  die is ook erg groot maar ietsje korter dan de Bräutigam.
Om de Bräutigam heen liggen een paar andere ‘gewone’ hunebedden. Een daarvan ligt nog bijna volledig onder de grond en zou dus volledig intact kunnen zijn. Er is nog geen archeologisch onderzoek gedaan (Jammer!).

Heidens Altaar De naam van dit, tot de meest bekende neolithische graven van Noordwest Duitsland behorende bouwwerk, stamt uit de 19e eeuw. De grafruimte heeft een afmeting van 2,5×10 meter. Van de oorspronkelijke 3 dekstenen zijn er nog 2 aanwezig. Een van hen behoort met een afmeting van 5×7 meter tot één van de grootste in zijn soort. Oorspronkelijk was hij zelfs nog groter, maar minstens twee stukken zijn afgebroken. De toegang tot het graf bevindt zich hoogstwaarschijnlijk aan de westelijke kant.

 

 

Emsland Geruch (Emsland geur)

Het Emsland is een tamelijk grote regio. De regio ziet er in de totale lengte ongeveer hetzelfde uit: coulisselandschap aan weerszijden van de Ems en veel varkensstallen. Ook aan de Nederlandse kant, in Westerwolde kunnen ze er wat mee. Minder varkens, maar het boerenleven is op dit moment in vol bedrijf.
Van een rit tussen Stadskanaal en Onstwedde heb ik een grote flats koeienmest op mijn auto overgehouden. In het Duitse deel zijn ze blijkbaar alle stallen aan het leegsproeien, het totale gebied, tot ver onder Lingen, ruikt naar varkensmest.

Hermann Abels

Dit is Hermann Abels. Ik heb hem gefotografeerd in een positie van achterstallig onderhoud. Hij was wel iemand. Hij heeft diverse historische studies gedaan, onder andere naar de christianisering van het Emsland en de oorsprong van de plaatsnamen in de regio. Hoewel geboren in Emsland heeft hij een groot deel van zijn leven doorgebracht in Paderborn. Voor details zie HIER.